Kto musi płacić VAT, kto jest podatnikiem VAT – dla przedsiębiorców

Opodatkowane VAT są:

• sprzedaż towarów i usług w Polsce
• eksport towarów
• import towarów
• wewnątrzwspólnotowe nabycie towarów
• wewnątrzwspólnotowa dostawa towarów.

Wykaz podmiotów zarejestrowanych jako podatnicy VAT, czyli tak zwaną Białą listę, prowadzi szef Krajowej Administracji Skarbowej. Jest to podstawowe narzędzie weryfikacji kontrahentów.

PRZYKŁAD Pani Anna prowadzi jednoosobową działalność gospodarczą opodatkowaną na zasadach ogólnych. W marcu kupiła towary za kwotę 8 000 zł brutto i sprzedała towary za kwotę 20 000 zł brutto. W deklaracji VAT za marzec wykaże 4 600 zł podatku VAT należnego (20 000 zł x 23 %) i 1840 zł podatku VAT naliczonego (8 000 zł x 23 % = 1840 zł). Od podatku należnego może odjąć podatek naliczony zawarty w cenie zakupu. Zobowiązanie podatkowe z tytułu podatku VAT za miesiąc marzec wyniesie 2760 zł.(4 600-1 840 ) Niezależnie od VAT Pani Anna zapłaci podatek dochodowy. Jej dochód w marcu wyniósł 12 000 zł (20 000 zł – 8000 zł). Zapłaci z tego tytułu 1 440 zł zaliczki na podatek dochodowy (12 000 zł x 12%).

 

Podatnik VAT czynny a podatnik VAT zwolniony

Podatników VAT można podzielić na dwie grupy:

• podatnik VAT czynny to ten, który płaci podatek
• podatnik VAT zwolniony to ten, który korzysta ze zwolnienia podmiotowego (ze względu na niski limit sprzedaży do 200 tys. zł) lub ze zwolnienia przedmiotowego (dokonuje wyłącznie sprzedaży zwolnionej z VAT na podstawie art. 43 ust. 1 ustawy o VAT).

Porównaj prawa i obowiązki podatnika VAT czynnego i zwolnionego

	Podatnik VAT czynny	Podatnik VAT zwolniony
Obowiązki	zarejestrowanie się do VAT - składanie JPK_VAT - prowadzenie ewidencji sprzedaży i zakupów VAT - płacenie VAT - wystawianie faktur VAT	prowadzenie ewidencji uproszczonej - wystawianie faktur na żądanie nabywcy (ze stawką ”zw”, czyli zwolniony)
Prawa	pomniejszanie VAT należnego o VAT naliczony	dobrowolna rejestracja VAT jako podatnik zwolniony

 

Zwolnienie z VAT podmiotowe

Możesz skorzystać ze zwolnienia podmiotowego z VAT w sytuacji, gdy twoje przychody (wartość sprzedaży) nie przekroczyły w poprzednim roku limitu 200 tys. zł.

WAŻNE Do limitu sprzedaży nie wlicza się kwoty podatku oraz: wewnątrzwspólnotowej dostawy towarów oraz sprzedaży wysyłkowej z terytorium kraju oraz sprzedaży wysyłkowej na terytorium kraju sprzedaży towarów i usług, zwolnionych przedmiotowo z VAT, z wyjątkiem m.in. transakcji związanych z nieruchomościami sprzedaży towarów, które są zaliczane do środków trwałych oraz wartości niematerialnych i prawnych podlegających amortyzacji.

 

Jeśli rozpoczynasz działalność w trakcie roku, nie musisz rejestrować się do VAT, gdy przewidywana wartość sprzedaży nie przekroczy - w proporcji do okresu sprzedaży - równowartości 200 tys.

By obliczyć proporcję:

• mnożysz liczbę dni od rozpoczęcia działalności do końca roku przez obowiązujący limit VAT (200 tys. zł)
• otrzymaną liczbę dzielisz przez liczbę dni w roku.

 

PRZYKŁAD Pan Tadeusz rozpoczął prowadzenie działalności gospodarczej 2 maja 2020 r., czyli do końca roku zostały 244 dni. W jego przypadku limit uprawniający do zwolnienia wynosi: (200 000x244)/365 = 133.698,63 zł Pan Tadeusz powinien zarejestrować się do VAT przed sprzedażą, po której przekroczy ten limit.

 

Kiedy nie przysługuje zwolnienie podmiotowe

Musisz płacić VAT od początku prowadzenia działalności gospodarczej, niezależnie od wysokości przychodów, jeśli zajmujesz się sprzedażą towarów lub usług wymienionych w ustawie o VAT.

 

WAŻNE W takim przypadku musisz rozliczać VAT nawet wtedy, gdy nie przekroczysz 200 tys. zł limitu sprzedaży.

 

Zwolnienie z VAT podmiotowe nie przysługuje, jeśli między innymi:

• sprzedajesz:
  • towary wymienione w załączniku nr 12 do ustawy o VAT (na przykład metale szlachetne i złom z nich, wyroby jubilerskie)
  • towary opodatkowane podatkiem akcyzowym, z wyjątkiem: energii elektrycznej, wyrobów tytoniowych i samochodów osobowych innych niż nowe, zaliczanych, na podstawie przepisów o podatku dochodowym, do środków trwałych podlegających amortyzacji
  • w niektórych przypadkach: budynki, budowle lub ich części
  • tereny budowlane
  • nowe środki transportu
  • przez Internet takie towary jak:
  • preparaty kosmetyczne i toaletowe
  • komputery, wyroby elektroniczne i optyczne
  • urządzenia elektryczne i nieelektryczny sprzęt gospodarstwa domowego
  • maszyny i urządzenia, gdzie indziej niesklasyfikowane
  • hurtowo i detalicznie części do:
  • pojazdów samochodowych
  • motocykli
• świadczysz usługi:
  • prawnicze
  • w zakresie doradztwa (z wyjątkiem doradztwa rolniczego)
  • jubilerskie
  • ściągania długów, w tym factoringu.
• nie posiadasz siedziby działalności gospodarczej w Polsce.

 

Zwolnienie z VAT przedmiotowe

Jesteś zwolniony z VAT, niezależnie od wysokości obrotów, jeśli świadczysz usługi lub sprzedajesz towary wymienione w art. 43 ust. 1 ustawy VAT. Korzystasz wówczas ze zwolnienia przedmiotowego (ze względu na przedmiot działalności).

Zwolnienie przysługuje tylko, gdy świadczysz wyłącznie takie usługi jak - na przykład:

• usługi w zakresie opieki medycznej, służące profilaktyce, zachowaniu, ratowaniu, przywracaniu i poprawie zdrowia – jeśli jesteś lekarzem, lekarzem dentystą, pielęgniarką, położną lub psychologiem
• usługi prywatnego nauczania na poziomie przedszkolnym, podstawowym, ponadpodstawowym i wyższym – jeśli jesteś nauczycielem
• usługi nauczania języków obcych
• usługi finansowe, w tym: zarządzania funduszami inwestycyjnymi; ubezpieczeniowe; w zakresie udzielania poręczeń, gwarancji oraz innych zabezpieczeń transakcji; udzielanie kredytów i pożyczek, których przedmiotem są instrumenty finansowe.

 

PRZYKŁAD Pani Ewa prowadzi prywatny gabinet dentystyczny, świadczy usługi zwolnione z VAT. Zwolnienie zależy od typu usług, nie od kwoty sprzedaży. Pani Ewa nie ma obowiązku rejestracji do VAT, nie składa deklaracji i nie płaci podatku.

 

VAT dobrowolny

Możesz zrezygnować ze zwolnienia podmiotowego (do 200 tys. zł) w dowolnym momencie i płacić VAT dobrowolnie. Taki krok może być opłacalny, jeśli planujesz większe zakupy i chcesz odliczyć VAT naliczony.

Jeśli jesteś już zarejestrowany do VAT, musisz zawiadomić naczelnika urzędu skarbowego przed początkiem okresu (miesiąca albo kwartału), w którym rezygnujesz ze zwolnienia.

Jeżeli dopiero rozpoczynasz działalność, musisz złożyć zawiadomienie przed wykonaniem pierwszej czynności opodatkowanej.

 

PRZYKŁAD Pan Aleksander prowadzi działalność gospodarczą od 2019 r. Korzysta ze zwolnienia podmiotowego z VAT ze względu na limit sprzedaży poniżej 200 000 zł. Od lutego 2021 r. chciałby płacić VAT, by odliczyć podatek od dużych planowanych przez niego zakupów. Musi zawiadomić o tym naczelnik urzędu skarbowego przed 1 lutego.

 

Co zrobić po przekroczeniu limitu zwolnienia

Po przekroczeniu limitu 200 tys. zł każda kolejna sprzedaż podlega opodatkowaniu VAT. Powinieneś się zarejestrować jako podatnik VAT.

Musisz zarejestrować się jako podatnik VAT składając formularz VAT-R, jeśli najpierw korzystasz ze zwolnienia z VAT, a później:

• stracisz prawo do dalszego korzystania ze zwolnienia (przekroczysz limit sprzedaży)
• chcesz z niego zrezygnować
• zamierzasz wykonywać sprzedaż opodatkowaną (inne towary lub usługi, które nie są zwolnione przedmiotowo z VAT)

Zarejestruj się:

• przed dniem dokonania pierwszej sprzedaży towarów lub usług innych niż zwolnione z podatku
• przed dniem, w którym stracisz prawo do zwolnienia, tj. przekroczysz kwotę 200 tys. zł netto obrotu

 

PRZYKŁAD Pan Michał prowadzi działalność gospodarczą od 3 lat. W poprzednich latach nie przekroczył limitu 200 tys. zł sprzedaży, więc korzystał dotychczas ze zwolnienia podmiotowego. W maju 2023 r. obliczył, że jego wartość sprzedaży wyniosła od początku roku 198 tys. zł netto. Przed dokonaniem kolejnej sprzedaży złożył zgłoszenie rejestracyjne VAT-R, w którym zarejestrował się jako podatnik VAT czynny.

 

Rozliczenie małego podatnika VAT

Mały podatnik VAT to przedsiębiorca, u którego wartość sprzedaży wraz z kwotą podatku nie przekroczyła w poprzednim roku podatkowym kwoty odpowiadającej równowartości 2 mln euro.

 

WAŻNE: Limit 2 mln euro obowiązuje od 1 lipca 2023 roku. Do tego dnia limit wynosi 1,2 mln euro.

 

Podstawa prawna

• art. 5, 8, 15, 21, 43, 87, 88, 113 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług – j.t. Dz.U. z 2022r. poz. 931; ost. zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1059
• art. 70, 87 ustawy z 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa – j.t. Dz.U. z 2022 r. poz. 2651; ost. zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1059